ENG“Biết người là thông minh, biết mình là trí tuệ.” – Lão Tử
Khi nói đến sự trưởng thành, chúng ta thường nghĩ tới việc học sinh cần phải biết học tập độc lập, có mục tiêu rõ ràng hay biết quản lý thời gian. Nhưng trước cả những điều đó, điều mà mỗi bạn trẻ cần đầu tiên là hiểu được chính mình. Đây chính là năng lực Self-awareness – Tự nhận thức, cũng là trụ cột đầu tiên trong mô hình phát triển năng lực toàn diện CASEL mà Mentors14 theo đuổi.
Tự nhận thức là gì?
Tự nhận thức là khả năng quan sát và hiểu được cảm xúc, suy nghĩ, điểm mạnh – điểm yếu, giá trị cá nhân và cách hành xử của bản thân. Một học sinh có năng lực tự nhận thức sẽ không chỉ nói “em đang buồn” mà còn hiểu được: “Tôi đang buồn vì cảm thấy mình không được công nhận.”
Nói cách khác, tự nhận thức là nền tảng để học sinh trả lời được những câu hỏi tưởng đơn giản nhưng đầy sức mạnh:
- Tôi là ai trong lớp học này?
- Tôi phản ứng như thế nào trước áp lực?
- Tôi học tốt nhất trong điều kiện nào?
- Tôi thực sự muốn gì – và vì sao?
Vì sao self-awareness là nền tảng quan trọng?
Trong một thế giới học đường đầy kỳ vọng, cạnh tranh và biến đổi, học sinh dễ bị cuốn theo chuẩn mực bên ngoài: điểm số cao, thành tích nổi bật, trường tốt – mà quên mất việc dừng lại để “gặp lại chính mình”.
Tự nhận thức giúp học sinh:
- Không bị cảm xúc điều khiển: Biết mình đang bực, đang lo, đang chán – là bước đầu để kiểm soát phản ứng, tránh những hành vi bốc đồng.
- Xây dựng lòng tự tin thật sự: Không phải sự “tự tin giả” đến từ so sánh hay lời khen bên ngoài, mà là lòng tin vững vàng vào năng lực và giá trị nội tại.
- Biết đặt câu hỏi đúng: Một học sinh tự nhận thức tốt sẽ không hỏi “Tôi học kém toán à?” mà sẽ hỏi “Tôi học toán chưa hiệu quả ở điểm nào?”
- Ra quyết định phù hợp với chính mình: Khi biết rõ mình muốn gì và vì sao, học sinh sẽ không dễ bị tác động bởi người khác hay xu hướng nhất thời.
Biểu hiện của một học sinh có năng lực tự nhận thức
- Có thể diễn đạt cảm xúc rõ ràng: “Hôm nay em hơi căng thẳng vì kiểm tra Toán” thay vì “Chán quá, chẳng muốn học.”
- Nhận ra thói quen và nhu cầu học tập của bản thân: “Em thấy em học tốt hơn vào sáng sớm” hay “Em cần không gian yên tĩnh để tập trung.”
- Biết đánh giá điểm mạnh – điểm yếu một cách thực tế: “Em làm slide khá nhanh, nhưng viết nội dung thì cần thời gian.”
- Dám thừa nhận lỗi sai mà không mất tinh thần: “Em nghĩ nhóm bị trễ deadline một phần là do em chưa chia việc rõ ràng.”
Vì sao học sinh Việt Nam còn thiếu tự nhận thức?
Trong hệ thống giáo dục truyền thống, học sinh được dạy cách ghi nhớ và làm đúng – nhưng ít khi được hỏi “Con cảm thấy sao?”, “Con nghĩ gì về việc này?”, “Điều này có ý nghĩa gì với con?”. Khi thiếu không gian phản tư, các em dễ học theo cách người khác muốn, sống theo cách người khác khen, mà không kịp dừng lại để tự hỏi: “Cái này có thực sự dành cho mình không?”
Áp lực thành tích và sự so sánh cũng khiến học sinh hình thành lối tư duy “được khen là tốt, bị chê là kém”, mà thiếu khả năng phân biệt giữa năng lực thật và sự kỳ vọng.
Mentoring giúp phát triển Self-awareness như thế nào?
Mentoring không chỉ là “hướng dẫn học” – mà là một quá trình xây dựng năng lực tư duy phản chiếu, nơi học sinh học cách nhìn vào bên trong, không né tránh cảm xúc và hành vi của chính mình.
Mentor không áp đặt, không phán xét, mà đặt câu hỏi mở:
- “Tại sao em lại chọn phương án đó?”
- “Lần này em thấy mình làm tốt điều gì nhất?”
- “Nếu được làm lại, em sẽ thay đổi điều gì?”
Qua những cuộc trò chuyện đó, học sinh học được cách nghĩ sâu hơn – cảm rõ hơn – hiểu mình rõ hơn. Và khi hiểu mình rồi, các em mới thực sự có khả năng học – sống – dẫn dắt bản thân theo cách bền vững và phù hợp nhất.
Biết mình – chưa bao giờ là điều hiển nhiên
Tự nhận thức không phải là thứ bỗng nhiên có, cũng không thể “đào tạo cấp tốc” trong vài ngày. Đó là một năng lực được hình thành qua thực hành, phản tư và có người đồng hành đúng cách.
Mentors14 tin rằng: khi học sinh hiểu chính mình, các em sẽ không chỉ học tốt hơn – mà còn sống vững vàng hơn. Đó là lý do vì sao chúng tôi chọn CASEL làm khung năng lực phát triển toàn diện – bắt đầu từ Self-awareness – nền móng đầu tiên cho hành trình trưởng thành đích thực.
📌 Mentors14 – Nơi học sinh không chỉ học để biết, mà còn học để hiểu chính mình.
✍️ Mentoring 1:1 cá nhân hóa, khơi mở tiềm năng từ bên trong.