ENGBạn có bao giờ thắc mắc vì sao một số học sinh dù không phải học sinh giỏi nhất lớp nhưng lại luôn được thầy cô, bạn bè yêu quý và tin tưởng? Bí mật có thể nằm ở Social Awareness – kỹ năng nhận thức xã hội. Đây không chỉ là khả năng đồng cảm với người khác mà còn là nền tảng quan trọng giúp học sinh kết nối, hợp tác và trưởng thành một cách toàn diện.
Trong bài viết này, hãy cùng Mentors14 khám phá sâu hơn về năng lực thấu cảm – và lý do vì sao kỹ năng này cần được nuôi dưỡng sớm trong hành trình phát triển của học sinh.
Social Awareness là gì?
Social Awareness (hay còn gọi là nhận thức xã hội) là một trong năm năng lực cốt lõi thuộc mô hình CASEL – mô hình giáo dục cảm xúc xã hội toàn diện đang được nhiều quốc gia và tổ chức giáo dục uy tín áp dụng. Hiểu một cách đơn giản, Social Awareness là khả năng nhìn nhận, thấu hiểu và tôn trọng cảm xúc, nhu cầu, góc nhìn của người khác.
Không chỉ dừng lại ở việc “biết cảm thông”, Social Awareness còn bao gồm việc hiểu các quy tắc ứng xử phù hợp trong từng tình huống xã hội, từ môi trường học đường đến cộng đồng. Đây là kỹ năng nền tảng giúp học sinh xây dựng mối quan hệ tích cực và hòa nhập tốt trong tập thể.
Vì sao học sinh cần phát triển Social Awareness?
Trong độ tuổi học sinh – đặc biệt là từ cấp 2 trở lên – trẻ bắt đầu hình thành bản sắc cá nhân, đồng thời phải đối mặt với áp lực từ bạn bè, gia đình và xã hội. Lúc này, Social Awareness đóng vai trò vô cùng quan trọng.
Thứ nhất, Social Awareness giúp học sinh kết nối một cách lành mạnh với người khác. Khi học sinh biết quan sát cảm xúc của bạn bè, biết lắng nghe thay vì phản ứng nóng vội, các em sẽ xây dựng được tình bạn bền vững và tránh được nhiều xung đột không đáng có.
Thứ hai, kỹ năng này giúp học sinh học được cách tôn trọng sự khác biệt. Không phải ai cũng học tốt như mình, có cùng hoàn cảnh, hay có cách biểu đạt giống nhau. Social Awareness dạy học sinh chấp nhận và bao dung thay vì so sánh hay phán xét.
Thứ ba, đây là năng lực then chốt để học sinh phát triển khả năng làm việc nhóm và tư duy lãnh đạo trong tương lai. Một người lãnh đạo giỏi không chỉ giỏi về chuyên môn, mà còn phải hiểu được con người.
Social Awareness thể hiện như thế nào trong đời sống học sinh?
Một học sinh có kỹ năng Social Awareness tốt thường thể hiện qua những hành vi rất cụ thể. Các em biết chờ bạn phát biểu xong rồi mới nói, biết nhận lỗi sau khi tranh cãi, hoặc hiểu khi bạn bè buồn mà không cần phải hỏi “có chuyện gì?”.
Đó cũng có thể là sự đồng cảm đơn giản như việc không trêu chọc một bạn học kém, không kỳ thị bạn vì hoàn cảnh gia đình, hay chủ động giúp đỡ khi thấy người khác gặp khó khăn.
Từ những biểu hiện nhỏ đó, học sinh dần hình thành trí tuệ cảm xúc xã hội – một yếu tố quan trọng giúp các em không chỉ học tốt mà còn sống tốt.
Social Awareness không phải là bản năng – mà là kỹ năng cần rèn luyện
Không phải học sinh nào cũng bẩm sinh đã có kỹ năng thấu cảm. Đặc biệt trong một xã hội mà áp lực học tập, mạng xã hội và kỳ vọng vô hình đang đè nặng lên các em, việc hiểu và cảm thông cho người khác đôi khi bị bỏ quên.
Giáo dục truyền thống thường ít khi dạy về Social Awareness. Trong khi đó, đây lại là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của học sinh – không chỉ về học thuật mà cả về nhân cách và khả năng hoà nhập.
Social Awareness cần được học sinh tiếp cận thông qua trải nghiệm thực tế, sự hướng dẫn cá nhân hóa và môi trường tích cực. Đây chính là lý do tại sao Mentors14 đưa việc rèn luyện năng lực này vào quá trình mentoring 1:1.
Mentoring giúp phát triển Social Awareness như thế nào?
Trong hành trình đồng hành cùng học sinh, mentor không chỉ hỗ trợ về học tập hay định hướng tương lai, mà còn giúp các em nhìn lại những tương tác xã hội hàng ngày của mình.
- Mentor đặt những câu hỏi mở như: “Nếu là người ấy, em sẽ cảm thấy thế nào?”, “Theo em, tại sao bạn ấy lại có phản ứng như vậy?”
- Học sinh được phân tích lại các tình huống va chạm, hiểu nguyên nhân sâu xa và luyện tập cách phản ứng khác.
- Mentor tạo một không gian an toàn để học sinh học cách diễn đạt cảm xúc, lắng nghe và đặt câu hỏi với người khác.
Qua quá trình này, học sinh không chỉ rèn được Social Awareness mà còn cảm thấy tự tin, bình tĩnh hơn khi giao tiếp và xử lý các vấn đề xã hội.
Thấu cảm là nền tảng của mọi mối quan hệ
Một học sinh có học lực tốt nhưng không biết tôn trọng bạn bè, không biết lắng nghe hay dễ gây hiểu lầm trong giao tiếp – sẽ gặp nhiều rào cản trong học tập và cuộc sống.
Ngược lại, một học sinh có thể chưa nổi bật về điểm số, nhưng biết đồng cảm, hiểu người khác và cư xử đúng mực – sẽ luôn được thầy cô, bạn bè và cả môi trường tương lai đánh giá cao.
Social Awareness không chỉ là một kỹ năng mềm. Đó là nền tảng để xây dựng lòng nhân ái, khả năng lãnh đạo, và sự trưởng thành toàn diện ở mỗi học sinh.
Tại Mentors14, chúng tôi xem việc phát triển nhận thức xã hội là một phần không thể thiếu trong hành trình mentoring. Học sinh được đồng hành để không chỉ học giỏi – mà còn biết sống cùng người khác một cách tử tế và bản lĩnh.