ENGChúng ta thường nói nhiều về điểm số, học bổng, thành tích, nhưng có một điều âm thầm quyết định sự thành công và hạnh phúc của học sinh mà hiếm khi được đề cập đủ nghiêm túc: khả năng xây dựng và gìn giữ các mối quan hệ lành mạnh. Một học sinh có thể học giỏi nhưng cô lập, có thể đạt giải nhưng luôn bất an trong môi trường tập thể. Trong mô hình phát triển toàn diện CASEL mà Mentors14 theo đuổi, Relationship Skills không phải là một “kỹ năng mềm phụ” mà là năng lực sống cốt lõi – bền bỉ kiến tạo những kết nối tích cực, giúp học sinh biết cách gắn bó, hợp tác và trưởng thành cùng người khác.
Hiểu đúng về Relationship Skills: Không chỉ là “ngoại giao”
Nhiều người nhầm tưởng kỹ năng xây dựng quan hệ đơn giản là giao tiếp khéo léo hay “ngoại giao giỏi”. Thực tế, Relationship Skills là một tập hợp năng lực sâu sắc hơn nhiều, bao gồm khả năng kết nối chân thành, lắng nghe có chủ đích, giải quyết mâu thuẫn một cách tôn trọng, và thiết lập ranh giới lành mạnh. Đây là kỹ năng đòi hỏi sự trưởng thành về cảm xúc, sự kiên nhẫn trong quan sát và tinh tế trong phản hồi – những điều không thể học chỉ qua sách vở mà phải luyện qua trải nghiệm sống thực tế, nhất là trong độ tuổi các em đang hình thành nhận thức xã hội và giá trị cá nhân.
Vì sao học sinh cần rèn luyện kỹ năng này từ sớm?
Đối với học sinh, các mối quan hệ không chỉ là “ngoại cảnh” mà còn là bối cảnh để các em hình thành nhân cách, cảm nhận giá trị bản thân và học cách tự định vị chính mình trong tập thể. Những đổ vỡ trong quan hệ bạn bè, cảm giác bị bỏ rơi, không hiểu cha mẹ, hay xung đột âm thầm với giáo viên… đều có thể âm ỉ trở thành rào cản lớn cho việc học tập, tâm lý và sự phát triển toàn diện. Nếu không có năng lực xử lý những tình huống đó một cách chín chắn, học sinh dễ mang theo sự tổn thương, hình thành vỏ bọc hoặc rơi vào trạng thái phòng vệ tiêu cực kéo dài.
Trong khi đó, học sinh có Relationship Skills tốt thường dám hỏi khi chưa hiểu, dám lắng nghe khi có bất đồng, và biết đặt điểm dừng trước những mối quan hệ tiêu cực. Các em không cần phải có quá nhiều bạn, nhưng đủ trưởng thành để lựa chọn người đồng hành lành mạnh. Đó là một loại “trí thông minh quan hệ” – tinh tế mà bền vững, và ngày càng quan trọng trong thế giới đầy biến động và cạnh tranh hiện nay.
Hành trình hình thành kỹ năng quan hệ bắt đầu từ việc nhìn lại chính mình
Một điều ít người nói tới là: để kết nối tốt với người khác, học sinh cần hiểu rõ mình là ai, mình đang kỳ vọng điều gì ở mối quan hệ đó. Khi các em không rõ mình muốn gì, sợ bị từ chối, hoặc cố gắng làm hài lòng tất cả, thì kết nối nào rồi cũng trở thành một hình thức “chiều lòng xã hội” thay vì thật sự gắn bó.
Trong hành trình mentoring 1:1 tại Mentors14, học sinh được đặt vào không gian an toàn để trải nghiệm lại sự kết nối: một người luôn lắng nghe mà không phán xét, luôn đặt câu hỏi để các em tự nhận ra chứ không áp đặt lời khuyên. Qua những cuộc đối thoại đều đặn và chân thành, học sinh học cách bộc lộ suy nghĩ một cách rõ ràng, học cách lắng nghe mà không mất chính mình, và học cách bước qua bất đồng một cách văn minh. Đó chính là những nền tảng thực tế của Relationship Skills – không phải học thuộc mà là được sống trong nó.
Mối quan hệ tốt là nơi học sinh được là chính mình, và biết đâu là điểm dừng
Một học sinh biết cách xây dựng quan hệ lành mạnh sẽ không cố kết bạn với tất cả, cũng không cần được mọi người yêu mến. Thay vào đó, các em biết cách nhận ra điều gì khiến mình cảm thấy an toàn trong một mối quan hệ, dám rút lui khỏi những kết nối độc hại và học cách đặt ra ranh giới cá nhân một cách văn minh.
Đây là điều khó, bởi ở độ tuổi học sinh, việc “muốn được công nhận” thường lớn hơn nhu cầu “hiểu mình là ai”. Nhưng đó cũng là lý do vì sao Relationship Skills nên được rèn luyện sớm – để học sinh học cách chọn người để tin, học cách tha thứ mà không quên tự bảo vệ mình, học cách đồng hành mà không đánh mất bản thân. Khi các em xây dựng được một hệ sinh thái quan hệ tích cực, việc học cũng trở nên nhẹ nhàng hơn, vì các em biết rằng mình không cô đơn.
Từ kết nối đến trưởng thành
Trong một thế giới đầy thông tin và cạnh tranh, những mối quan hệ chất lượng sẽ trở thành “mỏ neo” giúp học sinh giữ được sự lành mạnh tinh thần và cảm xúc. Nhưng để có được những mối quan hệ như vậy, các em cần được dạy và dẫn dắt – không phải để “làm vừa lòng người khác”, mà để biết cách đồng hành và trưởng thành cùng người khác.
Tại Mentors14, chúng tôi tin rằng: một học sinh biết học là tốt, nhưng một học sinh biết kết nối đúng cách mới là người trưởng thành thật sự. Relationship Skills không thể thiếu trong hành trang đi học, đi xa, và đi lâu. Và hành trình ấy nên bắt đầu từ hôm nay – với một người mentor sẵn lòng lắng nghe và giúp các em soi sáng bản thân qua từng mối quan hệ nhỏ nhất trong đời sống thường ngày.