ENGTrong thế giới đang thay đổi từng ngày, nơi học sinh không chỉ cần điểm số mà còn cần bản lĩnh, cảm xúc và định hướng rõ ràng, việc giáo dục một người trẻ vững vàng từ bên trong trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Đó là lý do Mentors14 lựa chọn CASEL – mô hình phát triển năng lực cảm xúc – xã hội (Social and Emotional Learning – SEL) làm nền tảng cho mọi chương trình mentoring cá nhân hóa 1:1 của mình.
CASEL là gì?
CASEL (Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning) là mô hình giáo dục được phát triển và nghiên cứu bởi tổ chức giáo dục SEL hàng đầu tại Hoa Kỳ. Nó gồm 5 năng lực cốt lõi, đã được áp dụng rộng rãi tại hàng ngàn trường học trên thế giới, từ cấp 1 đến đại học.
5 trụ cột chính của CASEL:
- Self-awareness – Tự nhận thức
- Self-management – Tự quản lý
- Social awareness – Nhận thức xã hội
- Relationship skills – Kỹ năng xây dựng quan hệ
- Responsible decision-making – Ra quyết định có trách nhiệm
Phân tích cụ thể 5 năng lực trong CASEL
- Tự nhận thức (Self-awareness)
Tự nhận thức là năng lực nhìn vào chính mình một cách trung thực và rõ ràng: cảm xúc mình đang có là gì, điểm mạnh – điểm yếu của mình là gì, mình đang phản ứng như thế nào và tại sao. Đây là năng lực nền tảng của mọi sự phát triển cá nhân, giúp học sinh không bị cảm xúc chi phối hành vi và xây dựng lòng tự tin thực chất – không phải kiểu “giả vờ mạnh mẽ”. Một học sinh có khả năng tự nhận thức thường có thể gọi tên cảm xúc của mình như “con đang lo lắng/chán nản/hào hứng…” thay vì chỉ nói “không biết sao nữa”. Các em cũng có thể nhận ra mình học hiệu quả hơn vào buổi sáng, hay cần không gian yên tĩnh để tập trung, và thoải mái mô tả điểm mạnh của bản thân mà không cảm thấy ngại ngùng hay khoe khoang.
- Tự quản lý (Self-management)
Tự quản lý là khả năng điều tiết cảm xúc, suy nghĩ và hành vi để đạt được mục tiêu – từ những việc nhỏ như làm bài tập đúng hạn cho đến việc vượt qua áp lực thi cử, stress hay cảm xúc tiêu cực. Học sinh ngày nay không thiếu năng lực, nhưng nhiều em lại thiếu khả năng duy trì hành vi tích cực một cách bền vững – điều khiến “biết rồi” chưa chắc “làm được”. Một học sinh biết tự quản lý sẽ có thể tự lên lịch học thay vì chờ người khác nhắc, biết hít thở sâu hoặc nghỉ ngắn khi cảm thấy bực bội, và dám kiên trì theo đuổi mục tiêu lớn như thi học bổng hay nộp hồ sơ du học.
- Nhận thức xã hội (Social awareness)
Đây là năng lực giúp học sinh thấu cảm, hiểu được góc nhìn của người khác, nhận ra sự đa dạng trong cảm xúc, hoàn cảnh và hành vi ứng xử phù hợp với từng tình huống. Nhận thức xã hội là nền tảng để học sinh kết nối tốt với bạn bè, thầy cô, cộng đồng và làm việc nhóm hiệu quả. Khi năng lực này được phát triển, học sinh sẽ biết lắng nghe, biết xin lỗi khi tranh cãi, không vội chê bai bạn học kém hay hành xử kỳ lạ. Các em cũng dần học được rằng trong nhiều tình huống, “không ai hoàn toàn đúng” – mà chỉ đơn giản là góc nhìn khác nhau.
- Kỹ năng xây dựng quan hệ (Relationship skills)
Năng lực này bao gồm khả năng giao tiếp hiệu quả, hợp tác, giải quyết mâu thuẫn và chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần. Trong một xã hội học tập mở, học sinh không thể phát triển nếu chỉ học một mình – mà cần học cách làm việc, kết nối và cùng nhau tiến bộ. Một học sinh có kỹ năng xây dựng quan hệ tốt sẽ biết chủ động đặt câu hỏi với thầy cô khi chưa hiểu bài, biết cách xử lý xung đột một cách lịch sự thay vì né tránh, và học cách tạo ra những tình bạn lành mạnh dựa trên sự tin cậy, không phải vì thành tích hay điểm số.
- Ra quyết định có trách nhiệm (Responsible decision-making)
Đây là năng lực đánh giá tình huống, cân nhắc các lựa chọn, lường trước hậu quả và đưa ra quyết định phù hợp với giá trị cá nhân. Trong thời đại học sinh phải đối mặt với vô vàn lựa chọn – chọn ngành, chọn trường, chọn bạn, chọn phản ứng – thì khả năng đưa ra quyết định có trách nhiệm là chìa khóa giúp các em chủ động và vững vàng trong cuộc sống. Một học sinh sở hữu năng lực này sẽ dám từ chối những điều không phù hợp với nguyên tắc cá nhân, dù bị bạn bè ép buộc. Các em cũng biết chọn ngành học dựa trên giá trị sống và năng lực thật sự của bản thân, chứ không chạy theo xu hướng. Hơn hết, các em học cách chịu trách nhiệm cho cuộc đời của chính mình, bắt đầu từ những lựa chọn nhỏ nhất.
Vì sao Mentors14 chọn CASEL – chứ không phải 6Cs hay 4Hs?
Trong hàng loạt mô hình giáo dục hiện đại như 6Cs (Competence, Confidence, Character, Connection, Caring, Contribution) hay 4Hs (Head, Heart, Hands, Health) – đều có giá trị riêng. Nhưng CASEL có những đặc điểm khiến Mentors14 tin tưởng để ứng dụng lâu dài:
- CASEL bắt đầu từ chính học sinh
Khác với 6Cs – tập trung vào kỹ năng công dân toàn cầu hay 4Hs – hướng tới cân bằng trí – tim – tay – sức khỏe, CASEL đi từ nội tâm học sinh. Nó giúp các em:
- Hiểu cảm xúc, hiểu chính mình trước khi hiểu người khác
- Phát triển từ bên trong ra bên ngoài, không bị chạy theo hình mẫu lý tưởng
- Phù hợp với mentoring 1:1
Mentoring là một hành trình cá nhân hóa cao độ – không có mô hình nào phù hợp hơn CASEL trong việc:
- Cá nhân hóa lộ trình phát triển
- Theo dõi sự thay đổi nội tâm một cách có cấu trúc nhưng linh hoạt
- Gắn bó lâu dài: học sinh có thể vận dụng CASEL suốt nhiều năm
- Khoa học – Dễ ứng dụng – Hiệu quả lâu dài
CASEL được hàng ngàn trường học, tổ chức phi lợi nhuận và trung tâm giáo dục trên thế giới áp dụng từ cấp 1 đến cấp 3.
Nó là một mô hình giáo dục toàn diện đã được nghiên cứu và chứng minh về:
- Tăng thành tích học tập
- Cải thiện sức khỏe tinh thần
- Giảm hành vi tiêu cực
- Gia tăng kết nối xã hội và cảm giác hạnh phúc
Mentors14 và hành trình phát triển cùng CASEL
Tại Mentors14, mô hình CASEL không được “giảng dạy” như một lý thuyết khô khan. Nó được thấm vào từng buổi trò chuyện giữa mentor và học sinh, từng bài tập tự nhận thức, từng lần đặt câu hỏi “con cảm thấy thế nào?”, từng phản hồi chân thành mà học sinh dành cho chính mình.
Chúng tôi không định nghĩa sự thành công bằng việc học sinh vào được đại học danh giá, mà bằng việc các em:
- Hiểu rõ bản thân hơn hôm qua
- Dám nói lên điều mình tin
- Biết lắng nghe và lựa chọn đúng với giá trị của chính mình
CASEL không chỉ là mô hình. Đó là triết lý giáo dục mà Mentors14 lựa chọn để xây dựng một thế hệ học sinh:
- Biết nhìn vào bên trong
- Biết xây dựng bản thân một cách chủ động
- Biết kết nối tử tế với người khác
- Biết đưa ra lựa chọn xứng đáng với chính mình
Vì học sinh không cần trở thành “người giỏi nhất lớp”, mà cần trở thành người hiểu rõ mình là ai và muốn trở thành ai.