ENGMentoring không phải là “giải pháp cuối cùng”
Khi con gặp vấn đề – học lực sa sút, áp lực tâm lý, mất động lực học tập – nhiều phụ huynh mới bắt đầu nghĩ tới việc tìm một mentor. Nhưng đó chỉ là một lát cắt rất nhỏ trong bức tranh rộng lớn của mentoring. Mentoring không phải là phương pháp “chữa cháy”, càng không dành riêng cho học sinh “đặc biệt” hay theo đuổi thành tích cao. Thay vào đó, mentoring là một lựa chọn chủ động, nhằm tạo ra một không gian an toàn – nơi học sinh có thể khám phá bản thân, phát triển năng lực toàn diện và định hình con đường riêng một cách có định hướng.
Điểm mấu chốt là: học sinh không cần phải “có vấn đề” mới cần một mentor. Điều các em cần – là một người đồng hành tin tưởng, trung lập và giàu kinh nghiệm – để giúp các em nhìn rõ hơn con đường phía trước, khai phá tiềm năng cá nhân và phát triển một bản sắc học tập – sống – lãnh đạo bền vững từ sớm.
Khi con bắt đầu bối rối với chính mình
Tuổi vị thành niên là giai đoạn nhiều biến động. Ở lứa tuổi này, học sinh bắt đầu có nhu cầu được độc lập trong suy nghĩ, nhưng lại thiếu công cụ để lý giải cảm xúc, định hướng hành vi hoặc hiểu rõ bản thân mình. Nếu bạn từng nghe con thở dài:
- “Con không biết mình giỏi gì nữa…”
- “Ai cũng có ước mơ, còn con thì mông lung lắm…”
- “Con chẳng biết chọn trường hay ngành như thế nào cả…”
…thì đó không chỉ là những lời than thở nhất thời. Đó là những tín hiệu sớm cho thấy con đang thiếu nền tảng tự nhận thức và không biết bắt đầu từ đâu để định hướng bản thân.
Trong trường hợp này, một mentor không giúp con chọn thay, mà giúp con nhìn rõ chính mình, xác định mục tiêu thực tế và từng bước hành động để tiến gần đến nó. Đó là điều mà sách vở, mạng xã hội hay thậm chí cha mẹ – dù rất quan tâm – cũng khó có thể làm trọn vẹn được.
Khi con học tốt nhưng luôn cảm thấy “chưa đủ”
Nhiều học sinh vẫn hoàn thành bài tập, vẫn đạt điểm tốt – nhưng bên trong lại luôn hoài nghi về giá trị của bản thân. Các em sợ phát biểu, tránh tranh luận, ngại thể hiện cá tính riêng và thường xuyên so sánh mình với người khác. Những bạn trẻ này không thiếu năng lực, mà thiếu lòng tin vào chính mình.
Mentor lúc này không phải là người “cổ vũ suông” mà là người giúp học sinh nhìn lại hành trình cá nhân, học cách ghi nhận nỗ lực, xây dựng sự tự tin từ trải nghiệm thật thay vì chỉ chạy theo những kỳ vọng bên ngoài. Đây cũng là bước quan trọng để các em phát triển nội lực vững chắc, từ đó dám thử, dám sai, dám chọn con đường riêng.
Khi cha mẹ và con không còn “gặp nhau” trong giao tiếp
Một trong những nỗi buồn thầm lặng nhất của cha mẹ là khi con không còn muốn chia sẻ như trước. Mọi cuộc trò chuyện dần thu hẹp thành những câu hỏi – đáp ngắn gọn như:
- “Học hành sao rồi?” – “Bình thường.”
- “Có gì mới không?” – “Không có gì cả.”
Sự xa cách này không phải lúc nào cũng là do “con bướng” hay “khó bảo”. Nhiều học sinh thực sự muốn chia sẻ, nhưng không tìm được ngôn ngữ để diễn đạt. Các em sợ bị hiểu lầm, phán xét hoặc làm cha mẹ thất vọng. Một mentor phù hợp – trung lập, kiên nhẫn và có năng lực lắng nghe – có thể trở thành người “phiên dịch” giữa suy nghĩ của con và mong muốn của cha mẹ. Nhờ đó, con học cách thể hiện chính mình, còn cha mẹ cũng hiểu con theo một chiều sâu khác.
Khi con có mục tiêu nhưng thiếu định hướng hành động
Không ít học sinh đã sớm xác định mục tiêu rõ ràng: muốn apply học bổng, du học, vào đại học top… Tuy nhiên, giữa vô vàn thông tin và lộ trình, các em dễ rơi vào trạng thái biết mình muốn gì, nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Hành trình dài hơi này đòi hỏi một kế hoạch bài bản, liên tục rà soát, và điều chỉnh theo năng lực cá nhân.
Mentor trong trường hợp này chính là người cùng học sinh vẽ lại bản đồ: giúp học sinh đánh giá xuất phát điểm, phân tích năng lực, lựa chọn chiến lược phù hợp và đồng hành trong từng bước chuyển mình. Quan trọng hơn, mentor còn giữ vai trò giữ lửa – giúp học sinh duy trì động lực, vượt qua những thời điểm nghi ngờ bản thân và không bỏ cuộc giữa chừng.
Khi phụ huynh muốn con trưởng thành hơn – nhưng lời khuyên không còn tác dụng
Nhiều phụ huynh chia sẻ: “Tôi nói con hoài mà con không nghe”, hoặc “Con biết hết nhưng không làm được”. Đây là lúc khoảng cách thế hệ và cách truyền đạt trở thành rào cản vô hình. Một mentor không thay thế cha mẹ, nhưng có thể truyền tải cùng một thông điệp theo cách mà học sinh dễ tiếp nhận hơn.
Thay vì yêu cầu con “phải cố gắng”, mentor giúp học sinh tự nhìn thấy hệ quả và tự đưa ra lựa chọn. Từ đó, các em học được tư duy ra quyết định, trách nhiệm với hành vi, và kỹ năng tự định hướng – những yếu tố thiết yếu để trưởng thành trong học tập và cuộc sống.
Người bạn đồng hành xuất hiện đúng lúc sẽ tạo nên một hành trình khác biệt
Không có độ tuổi “đúng” để bắt đầu mentoring – chỉ có thời điểm phù hợp với từng học sinh.
Đôi khi, dấu hiệu không rõ ràng, không kịch tính, nhưng là một tiếng gọi nhẹ nhàng:
- Khi con đang có một câu hỏi chưa lời giải.
- Khi con cần một ai đó lắng nghe mà không phán xét.
- Khi con có nhiều khả năng hơn con tưởng – nhưng chưa biết cách khơi mở.
Mentoring nên bắt đầu từ lúc đó. Khi một học sinh có mentor đúng người – đúng thời điểm – hành trình phát triển sẽ không chỉ hiệu quả hơn, mà còn bền vững và sâu sắc hơn rất nhiều.