ENGTuổi vị thành niên là một trong những giai đoạn phát triển quan trọng nhất của đời người – nơi học sinh bắt đầu nhận thức được bản thân là một cá thể độc lập, có suy nghĩ, giá trị và định hướng riêng. Nhưng chính trong giai đoạn này, một câu hỏi sâu sắc thường âm thầm xuất hiện và đeo bám nhiều bạn trẻ: “Tôi là ai?”
Đây không chỉ là một thắc mắc mang tính triết lý. Đó là lời gọi mời khám phá nội tâm, đặt nền móng cho tất cả những lựa chọn học tập, nghề nghiệp và các mối quan hệ về sau. Không trả lời được câu hỏi này, học sinh dễ rơi vào trạng thái mơ hồ, học vì người khác, chọn ngành theo xu hướng – rồi mất phương hướng khi gặp biến cố đầu tiên.
Định danh cá nhân là gì?
Định danh cá nhân (identity formation) là quá trình học sinh xây dựng nhận thức rõ ràng và vững chắc về con người mình: mình tin vào điều gì, mình có điểm mạnh gì, điều gì khiến mình thấy có giá trị, và mình muốn trở thành ai trong tương lai.
Khác với việc “chọn một công việc yêu thích” hay “làm theo điều người lớn khuyên”, định danh là một hành trình dài cần trải nghiệm, phản tư, và liên tục điều chỉnh. Nó bao gồm cả việc nhìn nhận sai lầm, chấp nhận những phần chưa hoàn hảo, và dũng cảm lựa chọn con đường riêng thay vì chạy theo hình mẫu chung.
Vì sao học sinh Việt dễ “bị bỏ lỡ” hành trình này?
Trong môi trường giáo dục vẫn nặng về điểm số, thi cử và thành tích, học sinh Việt Nam thường không được khuyến khích dành thời gian để hiểu mình. Nhiều em giỏi – nhưng học trong mệt mỏi. Nhiều em chọn ngành “ổn định” – nhưng không thấy bản thân có chỗ đứng. Và không ít bạn “làm đẹp hồ sơ” – mà quên hỏi “liệu mình có thực sự yêu thích những gì đang làm?”
Định danh bị xem nhẹ, hoặc hiểu sai thành việc dán nhãn nhanh chóng: học sinh “kiểu hướng nội”, học sinh “giỏi STEM”, học sinh “có profile mạnh”… Nhưng bản sắc không thể rút gọn trong vài dòng mô tả. Nếu không tạo không gian phản tư, học sinh sẽ mang theo sự ngờ vực vào tận đại học – thậm chí mất nhiều năm để tìm lại chính mình.
Học sinh cần gì để định danh đúng?
Để thật sự bước vào hành trình “tôi là ai”, học sinh cần ba yếu tố:
- Trải nghiệm đa dạng: Không chỉ học kiến thức, mà còn được thử – được sai – được rút kinh nghiệm. Dự án xã hội, hoạt động ngoại khóa, viết luận, khám phá nghệ thuật hay khoa học đều là chất liệu giúp học sinh nhận diện bản thân.
- Không gian phản tư: Sau mỗi trải nghiệm, các em cần học cách suy nghĩ lại: Điều gì khiến mình vui? Mình thấy tự tin nhất khi làm gì? Mình có thể đóng góp điều gì cho người khác? Những câu hỏi tưởng chừng đơn giản này mới thực sự nuôi dưỡng nhận thức cá nhân.
- Người đồng hành đúng cách: Không phải ai cũng đủ tinh tế để dẫn dắt học sinh quay về với chính mình. Một mentor tốt không áp đặt định hướng, mà biết lắng nghe, gợi mở, giúp học sinh kết nối từng mảnh rời rạc thành một bức tranh rõ nét về con người mình.
Mentoring: Tấm gương định danh trong hành trình trưởng thành
Tại Mentors14, chúng tôi không định nghĩa mentoring là “đưa ra lời khuyên” hay “lập kế hoạch nghề nghiệp”. Chúng tôi nhìn mentoring như một hành trình đồng hành để học sinh khám phá và xây dựng bản sắc của chính mình – một cách chủ động và sâu sắc.
Khi học sinh thực sự hiểu mình là ai, các em không còn học vì để gây ấn tượng, mà học để thể hiện bản thân. Việc viết luận, chọn ngành, xây dựng portfolio… không còn là nhiệm vụ, mà là cơ hội để kể lại hành trình trưởng thành một cách chân thực và đầy cảm hứng.
Định danh là nền tảng, không phải điểm đến
Hành trình định danh không kết thúc ở tuổi 18. Nhưng nếu bắt đầu đúng, học sinh sẽ bước vào tuổi trưởng thành với sự tự tin, tự chủ và vững vàng hơn. Bởi vì khi đã biết “tôi là ai”, các em sẽ không còn bị lạc trong hành trình “tôi phải làm gì”, “học gì”, “đi đâu” – mà có thể xây dựng tương lai theo cách chân thực nhất.
Và đó là điều quý giá nhất mà giáo dục và mentoring có thể mang lại.
Đọc phiên bản tiếng Anh tại đây.